Zanim przystąpimy do dokonywania odpisów amortyzacyjnych, istotne jest prawidłowe ustalenie początkowej wartości wszystkich środków trwałych. Od tego zależy bowiem możliwość zaliczenia amortyzacji do kosztów uzyskania przychodów. Trzeba pamiętać o tym, że tego rodzaju odpisami należy objąć wszystkie środki trwałe, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, których prognozowany czas użytkowania przekracza okres jednego roku. Dotyczy to przedmiotów lub wartości niematerialnych i prawnych o początkowej wartości powyżej 3,5 tys. zł. Wszelkie wartości poniżej tego progu obejmuje jednorazowa amortyzacja dokonywana w miesiącu rozpoczęcia użytkowania danego przedmiotu lub w kolejnym, bezpośrednio po nim następującym.
Jak dokonać wyceny środków trwałych?
Sposoby wyceniania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w głównej mierze zależą od tego, jak zostały one nabyte. Jeśli zatem dokonano ich zakupu, bierze się pod uwagę kwotę za nie zapłaconą. Jeśli natomiast wytworzono je samodzielnie, należy uwzględnić towarzyszące całemu procesowi koszty. Jeśli natomiast doszło do częściowo odpłatnego nabycia danego środka, cenę zakupu należy dodatkowo powiększyć o koszty przychodu.
Cena nabycia i koszty wytworzenia
Trzeba podkreślić, że pod pojęciem ceny nabycia zwykle rozumie się sumę złożoną z kilku integralnych elementów. W jej skład wchodzą zatem należność sprzedawcy, jak również koszty związane z transportem, ubezpieczeniem, załadunkiem i wyładunkiem, a także różnego rodzaju opłatami urzędowymi. Standardowo także kwotę pobieraną przez sprzedawcę pomniejsza się o należny podatek VAT, a jeśli dana rzecz pochodzi z importu, należy jeszcze dodatkowo wziąć pod uwagę koszty cła i podatku akcyzowego. Z kolei kosztem wytworzenia jest łączna wartość wykorzystanych w produkcji środka rzeczy, czyli rzeczowych składników majątku oraz świadczonych przez obce podmioty usług, jak również wynagrodzeń pracowniczych. Wyłącza się z nich natomiast wartość pracy własnej i najbliższej rodziny, a także różne wydatki operacyjne i finansowe, związane na przykład z funkcjonowaniem zarządu.
Amortyzacja majątku wniesionego aportem do spółki
Za aport uznaje się niepieniężny wkład wspólników w majątek spółki. Jego realną wartość jako środka trwałego podlegającego odpisom amortyzacyjnym ustala się na podstawie ustalonej samodzielnie przez podatnika w dniu wniesienia wkładu wartości określonych środków trwałych, niematerialnych oraz prawnych, której wysokość nie powinna przekraczać wartości rynkowej poszczególnych dóbr. Jeśli na drodze wkładu niepieniężnego doszło do przejęcia przedsiębiorstwa wraz z całym jego wyposażeniem, wówczas należy wziąć pod uwagę jego wartość początkową, określoną w ewidencji środków trwałych.
Podatnik nie ma prawa do samodzielnego ustalenia korzystniejszej dla siebie wartości amortyzowanych środków. Co więcej, jeśli w przejętym przedsiębiorstwie były prowadzone odpisy amortyzacyjne, po jego wcieleniu do spółki należy je kontynuować zgodnie z przyjętą wcześniej metodą. Nie można dokonywać odpisów amortyzacyjnych od tej części wartości wkładu niepieniężnego, której celem nie było utworzenie kapitału zakładowego lub podwyższenie jego wartości. Tych zasad nie stosuje się jednak ani do przejętych przez spółki przedsiębiorstw, ani do ich części.
Kiedy można poprosić o pomoc rzeczoznawcę?
Co do zasady, po pomoc rzeczoznawcy przy wycenianiu wartości środków trwałych do potrzeb amortyzacyjnych sięga się jedynie na drodze wyjątku. Dzieje się tak wówczas, gdy pomimo podejmowanych wcześniej wysiłków, rzetelna ocena kosztów wytworzenia danego środka okaże się w praktyce niemożliwa. W takim wypadku do ustalenia wartości początkowej konkretnych dóbr dochodzi przy współudziale biegłego powołanego przez podatnika. W całym procesie bierze się pod uwagę ceny środków trwałych danego typu obowiązujące w grudniu w roku, który bezpośrednio poprzedzał rok sporządzenia ewidencji lub opracowania wykazu mającego na celu wskazanie stanu oraz stopnia zużycia konkretnych środków.
Zwykle przesłanką upoważniającą potrzebę powołania się przy wycenie środków na opinię biegłego jest fakt jego wyprodukowania przez podatnika domowymi sposobami, w związku z czym ustalenie faktycznej wartości rynkowej dany rzeczy jest bardzo trudne. Problemy przy wycenie środków trwałych pojawiają się także wtedy, gdy ze względu na długi czas tworzenia danego środka podatnik nie dysponuje żadnymi dokumentami, na bazie których można byłoby realnie określić wartość elementów wchodzących w skład danego przedmiotu. W tego rodzaju sytuacjach nie pozostaje mu nic innego, jak poprosić o pomoc rzeczoznawcę, który pomoże mu wyliczyć, jak prezentuje się wartość danego środka trwałego w obecnych uwarunkowaniach rynkowych. Dzięki temu w późniejszym czasie będzie można z sukcesem przystąpić do sporządzania odpisów amortyzacyjnych na potrzeby podatkowe.
Autor: Łukasz Stachurski
