W lipcu 2019 roku weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z zawartymi w niej regulacjami prawnymi nabywca będący jednocześnie podatnikiem VAT, może otrzymać od sprzedawcy danego towaru lub usługi fakturę tylko wtedy, gdy na paragonie widnieje NIP klienta. Jeśli sprzedawca nie dopełni tego obowiązku, będzie się to wiązało dla niego z określonymi sankcjami karnymi. Ich standardową wartość ustalono na 100% sumy podatku wyszczególnionego na fakturze. Ze wspomnianych modyfikacji wyłączono usługi taksówkarskie, jakkolwiek odnoszą się one do usług wynajmowania samochodów osobowych wraz z kierowcą. W nowelizacji zawarto również wiele innych zmian mających na celu uproszczenie dokonywania rozliczeń w podatku od towarów i usług. Pierwotnie wdrożenie nowych rozwiązań zaplanowano na wrzesień bieżącego roku, ale ostatecznie zdecydowano o kilkumiesięcznym przesunięciu tego terminu.
Powody wprowadzenia zmian
Co do zasady, za główny cel wdrożenia nowych rozwiązań prawnych uznano dążenie do wyeliminowania nieuczciwego procederu, polegającego na wystawianiu do paragonów fiskalnych tzw. „pustych faktur”, które nie mają swojego pokrycia w rzeczywistości. Zwykle dochodzi do tworzenia faktur w oparciu o paragony pozostawione przez innych klientów. Firmy, na rzecz których wystawiane są fałszywe rachunki, czerpią z tego określone korzyści majątkowe w postaci możliwości dokonania odliczenia podatku VAT pomimo braku faktycznego nabycia określonego towaru lub usług. W ten sposób zostają sztucznie zawyżone koszty podatkowe.
W świetle powyższego nowe regulacje prawne mają zatem na celu uszczelnienie systemu podatkowego VAT. Inspiracją do ich wprowadzenia stały się przede wszystkim nagminnie zdarzające się nadużycia w tym względzie w branży paliwowej oraz budowlanej, już na etapie przygotowywania projektu ustawy zdecydowano jednak o rozszerzeniu zakresu nowych regulacji także na inne dziedziny życia gospodarczego. Potencjalnie bowiem wszystkie transakcje rynkowe obarczone są ryzykiem powstania tego nielegalnego procederu.
Praktyka stosowania przepisów
W wyniku wprowadzonej nowelizacji w art. 106b znalazły się nowe ustępy 5-7. Wskazują one na możliwość wystawienia faktury do paragonu fiskalnego tylko wtedy, gdy na tym drugim dokumencie widnieje NIP nabywcy. Dzięki temu istnieje możliwość prawidłowego zidentyfikowania klienta, będącego równocześnie podatnikiem podatku lub podatku od wartości dodanej. Wprowadzone rozwiązania prawne stosuje się wyłącznie do sprzedaży ewidencjonowanej przy wykorzystaniu kasy fiskalnej. W przypadku ich naruszenia sprzedawca musi zapłacić należność karną w wysokości równej całej wartości podatku wykazanej na danej fakturze. Także nabywca jeśli ujmie w ewidencji księgowej nieprawidłowo wystawioną fakturę, powinien liczyć się z określonymi sankcjami zbieżnymi z karami ciążącymi na sprzedawcach niedopełniających wymogów względem umieszczania NIP na paragonach stanowiących podstawę do wystawienia faktury na rzecz przedsiębiorcy. Natomiast osoby fizyczne, które dopuszczą się tego czynu, odpowiadają z tego tytułu za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe. W ich wypadku nie ustala się żadnych dodatkowych zobowiązań podatkowych wynikających z oszustwa.
Wymiana kas fiskalnych – czy będzie konieczna?
Duża część wykorzystywanych przez polskich przedsiębiorców kas fiskalnych nie dysponuje funkcją wpisywania na paragonie NIP-u nabywcy. Mimo to nie ma potrzeby ich wymiany na nowsze modele, zadośćuczynić nowym regulacjom prawnym można bowiem w inny sposób. Wystarczy, że kupujący w momencie nabycia towaru lub usługi zadeklaruje chęć otrzymania faktury wystawionej na swoje nazwisko lub nazwę firmy. W takiej sytuacji sprzedawca nie rejestruje transakcji na kasie fiskalnej, ale od razu wystawia rachunek na danego klienta. Jeśli natomiast przedsiębiorcy dysponują kasami nowszego typu z funkcją umieszczania na paragonie NIP-u nabywcy, w takim wypadku muszą oni w przypadku wystawienia faktury z paragonu fiskalnego zaopatrzyć ten drugi dokument w numer NIP.
Podatnik czy konsument?
Podatnikowi nie przysługuje prawo do dowolnego wybierania sobie charakteru dokonywanych zakupów. Już w momencie dokonywania transakcji powinien on zdecydować, czy nabywa towar jako przedsiębiorca czy jako prywatny konsument. Jeśli dana sprzedaż dokonywana jest przez osobę prywatną, wówczas należy ją zarejestrować na kasie fiskalnej.
W późniejszym czasie nie ma już możliwości nadania jej charakteru sprzedaży na rzecz przedsiębiorstwa. Z kolei dokumentacja transakcji dla klientów firmowych powinna odbywać się przy wykorzystywaniu faktur lub rachunków imiennych. Także w tym wypadku nie da się zmienić jej charakteru w późniejszym czasie (np. gdy klient zdecyduje, że bardziej opłacał mu się zakup towaru dla prywatnej osoby). Podatnik nie prawa do korzystania z odliczeń VAT naliczonego do transakcji, w której brał czynny udział w charakterze konsumenta, a nie podatnika.
Autor: Łukasz Stachurski
