W przypadku otrzymania darowizny bardzo istotną kwestią okazuje się niezwłoczne zgłoszenie tego faktu do urzędu skarbowego. Jeśli bowiem dojdzie do zaniedbania tego obowiązku, może pociągnąć to za sobą szereg konsekwencji w postaci określonych sankcji karnych. Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem na podatniku ciąży pewna odpowiedzialność związana z koniecznością zgłoszenia do odpowiednich organów podatkowych faktu otrzymania darowizny. Obowiązki te należy bezwzględnie wypełnić. Nie pociąga to za sobą jednak automatycznie konieczności opłacenia podatku, w niektórych wypadkach bowiem podatnik jest zwolniony z takiego wymogu.
Definicja prawna darowizny
Co do zasady, darowizną w świetle ustawy o podatku od spadku i darowizn z dnia 28 lipca 1983 roku nazywa się pewną specyficzną umowy, w ramach której darczyńca zobligowuje się do nieodpłatnego świadczenia udzielanego obdarowanemu, kosztem własnego majątku. Aby darowizna mogła w ogóle dojść do skutku, niezbędne jest wyrażenie na nią zgody przez osobę obdarowaną. W przypadku rozpatrywania określonych konsekwencji podatkowych nie ma znaczenia motywacja przyświecająca darczyńcy w trakcie obdarowywania innej osoby. Uwzględnia się jednak tutaj relacje łączące obie strony. A zatem darowizna przekazana przez darczyńcę osobie z nim spokrewnionej wolna jest od wszelkiego rodzaju obciążeń podatkowych. Jeśli jednak została ona przekazana na rzecz zupełnie obcej osoby, rodzi to konieczność opłacenia od niej podatku w ustalonej odpowiednio wysokości.
Zwolnienie z podatku od darowizny
Na fakt zwolnienia z konieczności opłacania podatku od darowizny oraz kwotę zobowiązania względem fiskusa w głównej mierze wpływa stopień pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Biorąc pod uwagę względy podatkowe obdarowani zostali podzieleni na trzy grupy. Do pierwszej grupy zalicza się najbliższą rodzinę, czyli współmałżonka, dzieci, wnuki, rodziców, dziadków, zięciów, synowe, teściów, rodzeństwo, macochę, ojczyma i pasierbów.
W grupie drugiej znajduje się dalsza rodzina np. wujowie, ciotki, bratankowie, siostrzeńcy, ich współmałżonkowie, małżonkowie rodzeństwa i wnuków oraz pasierbów.
Do grupy trzeciej natomiast zalicza się wszelkie inne osoby, także niespokrewnione z darczyńcą. W stosunku do każdej grupy wyznaczono osobne limity kwot darowizn zwolnionych z podatku. Każda taka kwota odnosi się bezpośrednio do ostatnich pięciu lat. Jeśli w przeciągu tego czasu kwota darowizny od jednej osoby nie przekroczyła danego limitu, wówczas nie ma konieczności składania zeznania. Natomiast w przypadku przekroczenia limitów należy złożyć do urzędu skarbowego stosowne zeznanie. Przedstawiciele pierwszej grupy podatkowej czynią to na druku SD-Z2, natomiast pozostali na formularzu SD-3. Dla grupy pierwszej limit ustalono na 9637 zł, dla drugiej 7276 zł, a dla trzeciej 4902 zł.
Zwolnienie od podatku od darowizny dla osób najbliższych
W wypadku, gdy kwota darowizny przekazana podatnikowi przez osobę najbliższą w ciągu 5 lat przekroczy ustalony limit, pojawia się konieczność zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego. Nie pociąga to za sobą jednak żadnych zobowiązań finansowych, osoby zaliczane do pierwszej grupy podatkowej są bowiem w całości zwolnione z konieczności opłacenia podatku od darowizny. Termin na zgłoszenie faktu otrzymania darowizny upływa w ciągu pół roku od momentu jej przekazania. Nie wolno przekroczyć tego terminu, ponieważ rodzi to poważne konsekwencje. Zwolnienie z opodatkowania przysługuje bowiem tym członkom najbliższej rodziny, którzy nie przekroczyli terminu zgłoszenia i dodatkowo złożyli prawidłowo wypełnioną dokumentację (chodzi tutaj głównie o dowód wpłaty oraz o oświadczenie o nabyciu środków pieniężnych).
Pozostałe osoby w żadnym wypadku natomiast nie mogą liczyć na zwolnienie z podatku od darowizny. Fakt nabycia środków pieniężnych dokumentuje się zazwyczaj za pomocą wyciągów bankowych. W przypadku pozostałych dóbr materialnych natomiast do udokumentowania ich realnej wartości wykorzystuje się odpowiednie zapisy zawarte w umowie darowizny.
Konsekwencje niezgłoszonej darowizny
Organy podatkowe każdy przypadek niezgłoszenia darowizny uważają za oszustwo. W związku z tym na osoby, które nie dopełniły tego obowiązku, zostaje nałożona kara finansowa w wysokości od 3 do 20 procent, biorąc pod uwagę kwotę nadwyżki ponad wyznaczony limit zwolnienia, a także stopień pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym. Zwykle taki podatnik zostaje także obciążony odpowiedzialnością karną skarbową, zgodnie ze stopniem narażenia budżetu państwa na straty wynikające z nieopłacenia danego podatku. Fakt uzyskania darowizny, która nie została zgłoszona do urzędu skarbowego, z reguły wychodzi na jaw w trakcie rutynowo przeprowadzanych kontroli skarbowych. Dlatego też trzeba pamiętać o zachowaniu wskazanych terminów, tym bardziej, jeśli ze względu na bliskie pokrewieństwo z darczyńcą podatnikowi przysługuje pełne zwolnienie z konieczności opłacenia podatku od darowizny.