Jednym z warunków prowadzenie firmy jest posiadanie kapitału, dzięki któremu możemy realizować przedsięwzięcia, dokonywać płatności, przeprowadzać inwestycje niezbędnych do realizacji procesów produkcyjnych. Możliwości pozyskania funduszy są różnorodne od komercyjnych kredytów, leasingu, emisji obligacji itp., po pożyczki. Te ostatnie mogą być udzielone przez wspólnika/udziałowca firmy.
Na co zwrócić uwagę przy tego rodzaju transakcji?
Forma umowy pożyczki
Zgodnie z zapisami Kodeksu Cywilnego (art. 720) „przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.” Umowa pożyczki zawarta powinna być w formie pisemnej jeżeli jej wartość przewyższa kwotę tysiąc złotych. Nie mniej dla celów dowodowych każdą taką umowę warto sporządzić w takiej formie, a przekazanie środków pieniężnych dobrze zrealizować za pomocą konta bankowego. W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że w przypadku gdy umowa zawarta jest ze wspólnikiem, który jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu wymogiem formalnym jest zawarcie jej w formie aktu notarialnego.
W przypadku, gdy jedyny wspólnik jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu w spółce z o.o., wówczas czynności prawne między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymagają formy aktu notarialnego (art. 210 § 2 K.s.h.) |
Zgoda na udzieleni pożyczki
Może zdarzyć się, że umowa spółki przewiduje wymóg uzyskania zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez spółkę. Dlatego też ważne jest aby prześledzić jej zapisy.
Zgoda taka natomiast jest bezwarunkowo wymagana w przypadku zawarcie umowy pożyczki z członkiem zarządu. Jak stanowi bowiem art.15 § 1 Kodeksu Handlowego „Zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.” Konsekwencją niedopełnienie tego obowiązku jest nieważność umowy.
Zobowiązania podatkowe związane z umową pożyczki
1. PCC
Umowa pożyczki, zgodnie z zapisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podlega opodatkowaniu. Stawka podatku dla zobowiązanego do jego zapłaty ( w tym wypadku pożyczkobiorcy) wynosi 0,5% wartości umowy. Jednakże przepisy szczególne w tym zakresie dają podstawy do zwolnienia z tego podatku. Zawarte są one w art. 9 ust. 10 lit. i), który mówi o tym, że zwolnieniu podlegają pożyczki udzielone przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.
2. VAT
Transakcja, jaką jest umowa pożyczki nie podlega obowiązkowi rozliczenia podatku od wartości dodanej w przypadku gdy jedna ze stron nie jest podatnikiem takiego podatku. Będzie to miało miejsce w sytuacji, gdy pożyczkodawca jest osobą fizyczną. Zdarzyć może się jednak, że wspólnikiem spółki udzielającym pożyczki jest inna spółka, czynny podatnik VAT. W takim wypadku podatek teoretycznie wystąpi. Jednak na mocy art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, jako usługa pośrednictwa finansowego, korzysta ze zwolnienia przedmiotowego.
3. CIT
W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych jest zapis mówiący o tym, że do przychodów nie zalicza się otrzymanych pożyczek, w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP). Ważne zatem jest aby ustalić w umowie wysokość odsetek oraz sposób ich rozliczenia, poprzez ich fizyczną wypłatę, bądź to przez ich kapitalizację, tj. doliczenie do kwoty głównej pozycji.
Trzeba mieć na uwadze, że udzielenie spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nieoprocentowanej pożyczki przez wspólnika lub członka zarządu powoduje powstanie po stronie spółki przychodu z tytułu otrzymania nieodpłatnego świadczenia w postaci odsetek. W takiej sytuacji wartość przychodu należy ustalić zgodnie z cenami rynkowymi właściwymi dla tego rodzaju usług.
Czy zapłacone przez spółkę odsetki od udzielonej przez udziałowca pożyczki są kosztem?
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (takim przepisom podlega spółka z o.o.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Odsetki zatem mogą być uznane w kalkulacji podatku dochodowego, jednak ich wysokość podlega pewnym ograniczeniom.
W celu wyeliminowania nadużyć polegających na tym, że wspólnicy mogliby uzyskiwać niewspółmierne korzyści z wypłaty odsetek od udzielonych pożyczek ( oprócz uzyskanej dywidendy) ustawodawca wprowadził pewne limity tzw. cienką kapitalizację zwaną też niedostateczną, w sytuacji, gdy zdaniem fiskusa zamiast dopłat czy podwyższeń kapitału zakładowego spółki, wspólnicy nadmiernie dofinansowują jej działalność udzielonymi przez siebie pożyczkami.
Zgodnie z art. 15c ustawy o CIT, podatnicy muszą wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów koszty finansowania dłużnego (a więc inaczej odsetki od pożyczek) w części, w jakiej nadwyżka kosztów finansowania dłużnego przewyższa kwotę 3.000.000,00 albo 30% podatkowej EBITDA (zysk netto przed opodatkowaniem, odsetkami i amortyzacją).
Dla określania wartości EBITA ustanowiono algorytm: [(P – Po) – (K – Am – Kfd)] × 30%, gdzie:
P – zsumowana wartość przychodów ze wszystkich podlegających opodatkowaniu CIT źródeł;
Po – przychody o charakterze odsetkowym;
K – suma kosztów uzyskania przychodów bez uwzględniania przysługujących pomniejszeń;
Am – odpisy amortyzacyjne zaliczone w roku podatkowym do KUP;
Kfd – zaliczone w roku podatkowym do KUP koszty finansowania dłużnego nieuwzględnione w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, przed dokonaniem przysługujących pomniejszeń.
Pobór zryczałtowanego podatku przy wypłacie odsetek od pożyczki.
Zapłata odsetek przez spółkę z ograniczona odpowiedzialnością wiążą się z dodatkowym obowiązkiem po stronie tej właśnie spółki. Otrzymane przez udzielającego pożyczki wspólnika odsetki, generują powstanie przychodu z kapitałów pieniężnych ( zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o pdof).
W takiej sytuacji to spółka jest podmiotem zobowiązanym do obliczenia odpowiedniej kwoty podatku od odsetek. Stosownie do art. 30a ust. 1 pkt 1 i art. 41 ust. 4 ustawy o pdof odsetki od pożyczki opodatkowane są 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym, do poboru którego obowiązany jest płatnik. Przekazane wspólnikowi/udziałowcowi odsetki pomniejszone zostają o kwotę podatku, którą to wpłaca się bezpośrednio na konto urzędu skarbowego właściwego według siedziby płatnika bądź miejsca prowadzenia działalności. Czynność tę należy wykonać w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po dniu pobrania podatku. Obowiązkiem spółki/ płatnika podatku jest także złożenie do urzędu skarbowego deklaracji PIT-8AR. Jest to roczny formularz, który należy przekazać do urzędu w terminie do końca stycznia po zakończeniu roku podatkowego.
Otrzymana przez spółkę pożyczka podlega ewidencji księgowej jak każde zdarzenie gospodarcze. Wpływ środków pieniężnych od wspólnika na rachunek bieżący można zaewidencjonować w księgach zapisem:
– Wn konto 13x „Rachunek bieżący”,
– Ma konto 24x „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Imienne konto wspólnika – pożyczka).
Księgowaniu podlegają także odsetki naliczone bądź wypłacone zgodnie z umową.
Zapłatę odsetek, zgodnie z terminem określonym w umowie, należy wykazać w kosztach spółki. Księgowanie to może wyglądać jak na poniższym przykładzie:
Kwota naliczonych odsetek od pożyczki:
– Wn konto 75x „Koszty finansowe”,
– Ma konto 24x „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Imienne konto wspólnika – pożyczka).
Zobowiązanie podatkowe od kwoty odsetek:
– Wn konto 24x „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Imienne konto wspólnika – pożyczka),
– Ma konto 22x „Rozrachunki z Urzędem Skarbowym”.
Zapłata podatku do Urzędu Skarbowego:
– Wn konto 22x „Rozrachunki z Urzędem Skarbowym”,
– Ma Wn konto 13x „Rachunek bieżący”.
Zapłata kwoty odsetek dla wspólnika:
– Wn konto 24x „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Imienne konto wspólnika – pożyczka),
– Ma konto 13x „Rachunek bieżący”.
