Praca to istotna część życia człowieka. W całym tygodniu roboczym większą część każdego dnia osoba zatrudniona w danym miejscu pracy spędza na wypełnianiu określonych obowiązków służbowych. Warto mieć jednak świadomość, że praca – niezależnie od charakteru powierzonych zadań do realizacji – nie może trwać nieprzerwanie. Podwładnym przysługuje bowiem prawo do przerwy w wykonywaniu określonych obowiązków służbowych, a także do maksymalnego wykorzystania uprawnienia do odpoczynku po pracy. W praktyce jednak często dochodzi do różnego rodzaju nadużyć w tej kwestii. Zdarza się, że pracodawcy nie respektują prawa pracowników do odpoczynku w trakcie realizacji określonych obowiązków służbowych. Warto zatem zaznajomić się z prawami pracowników dotyczącymi obowiązkowych przerw w pracy oraz odpoczynku po niej. Najważniejsze informacje odnoszące się do tej tematyki znajdziesz w niniejszym artykule.
Przerwy w pracy – dlaczego są tak ważne?
Standardowo pracownik w ciągu całego dnia roboczego spędza 8 godzin w pracy (jakkolwiek niektóre zawody, np. lekarz czy pielęgniarka pracują w systemie 12-godzinnym). Nikt nie jest w stanie przez cały ten czas utrzymać najwyższego poziomu koncentracji. W tym celu standardowo zarządza się co najmniej jedną dłuższą przerwę w pracy lub kilka mniejszych. W czasie odpoczynku podwładny może zagospodarować wolny czas tak jak sobie życzy. Zwykle wykorzystywana jest ona na zjedzenie posiłku, wypicie kawy lub herbaty, załatwienie potrzeb fizjologicznych albo wypalenie papierosa. Już kilkuminutowe całkowite oderwanie się od wykonywanych obowiązków zawodowych okazuje się bardzo korzystne dla ludzkiego organizmu oraz psychiki. Po krótkiej regeneracji sił człowiek jest gotowy do podjęcia czekających go jeszcze w danym dniu wyzwań.
Komu przysługują przerwy w pracy?
Prawo do przerwy w pracy przyznaje się osobom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Może z niego skorzystać każdy podwładny, niezależnie od tego, jak długo pracuje w danej firmie oraz w oparciu o jaką umowę (o pracę, zlecenie, o dzieło) wykonuje swoje obowiązki zawodowe. Od pracodawcy wymaga się udzielania pracownikom przerw w pracy, jednak w jego gestii pozostaje określenie, kiedy można wziąć taką przerwę oraz ile może ona trwać. Praktyka życia codziennego pokazuje, że niektórzy pracodawcy dają pracownikom jedną dużą przerwę w ciągu dnia, inni wolą przyznawać poszczególnym podwładnym kilka krótkich przerw w ciągu dnia.
Grupy uprzywilejowane
Standardowo obowiązujący Kodeks pracy nie narzuca przełożonemu żadnych norm odnośnie czasu trwania pracy. Pewną ochroną w tym względzie objęci są jednak przedstawiciele określonych grup. Dotyczy to w szczególności osób niepełnosprawnych, które poza jedną obligatoryjną przerwą trwającą 15 minut mogą skorzystać z dodatkowego przestoju w pracy, który również trwa kwadrans. W sumie zatem osoby niepełnosprawne mają prawo do korzystania z przerw o łącznej długości 30 minut.
Dłuższe przerwy przysługują także karmiącym matkom. Jeśli ich czas pracy w ciągu dnia wynosi co najmniej 6 godzin, mogą one skorzystać z dwóch półgodzinnych przerw w pracy. W razie potrzeby kobieta może też starać się o możliwość łącznego wykorzystania obu przerw w jednym czasie. W tym celu należy jednak złożyć stosowny wniosek do pracodawcy.
Różne rodzaje przerw w pracy
Ogółem rzecz biorąc, można wyróżnić kilka rodzajów przerw w pracy. Najpopularniejszym z nich jest tzw. przerwa śniadaniowa, która zwykle trwa 15 minut i jest przeznaczona na zjedzenie posiłku oraz wypicie kawy czy herbaty. Jest ona w pełni płatna, wlicza się bowiem w czas wykonywania określonych obowiązków służbowych. W jej trakcie pracownik musi stale pozostawać na terenie zakładu pracy.
Przerwa w pracy może trwać nawet godzinę. W takiej sytuacji nie wlicza się jej jednak do czasu pracy. Pracownik może ją wykorzystać do załatwienia osobistych spraw urzędowych albo do zjedzenia lunchu na mieście. Jeśli dana osoba nie chce z niej korzystać, warto złożyć stosowny wniosek do pracodawcy. Jednak to do szefa należy ostateczna decyzja co do jej udzielania.
Osoby wykonujący pracę przed monitorem komputerowym mają prawo do pięciominutowego odpoczynku po każdej zakończonej godzinie pracy. Z kolei jednostki wykonujące swoje obowiązki na stojąco mogą skorzystać z możliwości dodatkowego odpoczynku w pozycji siedzącej.
Odpoczynek po pracy
Warto mieć świadomość, że pracownikowi przysługuje nie tylko prawo do przerwy w pracy, ale także do dłuższego odpoczynku od niej po zakończeniu dnia pracy. Ogólna norma dobowa wynosi 11 godzin, tygodniowa natomiast 35 godzin. Z punktu widzenia obowiązującego Kodeksu pracy niedopuszczalna jest zatem nagminnie zdarzająca się sytuacja powierzania dodatkowych obowiązków pracownikowi w czasie, gdy przebywa on już poza miejscem pracy, a jego czas pracy też już się skończył (albo jeszcze się nie zaczął). Wykorzystywanie pracowników może stanowić podstawę do wytoczenia pracodawcy sprawy sądowej o naruszenie fundamentalnych praw pracowniczych. W praktyce jednak rzadko dochodzi do takich sytuacji.
Źródła:
- https://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_pracy/czas_pracy/89151,Odpoczynek-dobowy-i-tygodniowy.html (dostęp z dnia 03.08.2021 r.)
- https://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/1414011,kodeks-pracy-2019-prawo-od-odpoczynku.html (dostęp z dnia 05.08.2021 r.)
