Wielu z nas zadaje sobie pytanie, czym właściwie są należności umorzone i jaki jest termin ich przedawnienia? Na te pytania nie jest bynajmniej prosto odpowiedzieć w kilku zdaniach. Ogółem rzecz biorąc, można jednak stwierdzić, że o umorzenie należności można się starać zawsze wtedy, gdy z różnych powodów nie można spłacić swoich zobowiązań finansowych.
Prawo do takiego umorzenia nie jest jednak przyznawane każdemu, kto się o nie ubiega, zasadniczo w takim wypadku trzeba bowiem spełnić określone warunki. Jakie? Tego dowiesz się właśnie z niniejszego artykułu.
Należność a wierzytelność
Pojęcia należności oraz wierzytelności bywają często ze sobą niesłusznie mylone, dlatego warto wyjaśnić znaczenie obu terminów. Otóż za wierzytelność trzeba uważać przysługujące wierzycielowi uprawnienie do żądania realizacji konkretnego świadczenia przez osobę będącą dłużnikiem.
W obrocie gospodarczym tym terminem określa się zazwyczaj różne prognozowane przychody pochodzące na przykład z racji sprzedaży konkretnych produktów, realizacji usług, zaliczek, które zostały wypłacone itp. Z kolei należność to uprawnienie osoby prawnej lub fizycznej do uzyskania w konkretnym terminie danego świadczenia pieniężnego, lub rzeczowego od innej osoby fizycznej, lub podmiotu gospodarczego.
Różne rodzaje należności
W praktyce prawniczej funkcjonują różne rodzaje należności. Mówi się na przykład o należnościach przedawnionych lub przeterminowanych. Choć oba pojęcia w potocznym rozumieniu wydają się tożsame, w rzeczywistości tak jednak nie jest. Należnością przeterminowaną nazywa się należność, której upłynął już termin płatności. A o przedawnieniu mówimy wtedy, gdy doszło do przekroczenia ustalonego w ustawie terminu, po którym dłużnik nie chce spełnić roszczenia wierzyciela.
Warto wspomnieć także o należnościach nieściągalnych. Chodzi tutaj o takie wierzytelności, których wyegzekwowanie okazuje się w praktyce niemożliwe. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, gdy dłużnik zmarł lub zaginął, lub też stał się niewypłacalny. Dzieje się tak również wtedy, gdy wierzytelności dochodzi się na drodze sądowej lub dłużnik kwestionuje kwotę należności. Wierzyciel powinien jednak dysponować odpowiednimi dokumentami i zaświadczeniami potwierdzającymi zaistnienie którejś z wymienionych okoliczności. Jako taki dokument może posłużyć na przykład akt zgonu lub protokół nieściągalności podpisany przez komornika.
Natomiast do przedawnienia należności dochodzi wtedy, gdy minął termin dochodzenia wierzytelności na podstawie powództwa cywilnego. Zwyczajowo do przedawnienia należności niezbędny jest upływ 10 lat od momentu powstania należności. Jeśli jednak roszczenia wynikają z tytułu weksli, świadczeń okresowych lub prowadzenia działalności gospodarczej, okres ten skraca się do trzech lat. Dwuletni okres przedawnienia odnosi się natomiast do umów o dzieło, nieuregulowanych płatności za fakturę lub nieterminowych rozliczeń faktury. Z kolei roczne okresy przedawnienia obowiązują w przypadku roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o zniszczenie mienia, a także roszczeń najemcy przeciw wynajmującemu o zwrot kaucji. Dotyczy to również umów przedwstępnych przy przewozie osób lub mienia.
Umorzenie należności i wierzytelności
Pod pojęciem umorzenia należności kryje się zwolnienie dłużnika z długu w związku z zaistnieniem innych przyczyn niż przedawnienie, nieściągalność lub zapłata. Zgodnie z obowiązującym prawem do wygaśnięcia zobowiązania dochodzi wówczas, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z konieczności zapłaty długu, a dłużnik ze swej strony przyjmuje to zwolnienie. Aby umorzoną wierzytelność móc zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów trzeba zażądać pisemnego oświadczenia od dłużnika, że faktycznie przyjmuje on zwolnienie z długu.
Umorzenie należności w ZUS
O takie umorzenie mogą starać się płatnicy oraz byli płatnicy składek, a także osoby, które odpowiadają w wyniku przeniesienia za zobowiązania zaciągnięte przez inne osoby (na przykład spadkobiercy, następcy prawni, wspólnicy). Ponadto odnosi się to także do współmałżonków osób zadłużonych, a także do pełnomocników dłużnika.
Do całkowitego umorzenia może dojść wtedy, gdy zostanie stwierdzona zupełna niemożność ściągnięcia należności albo też stwierdzenie znajdowania się dłużnika w trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej.
Należności nie można ściągnąć wówczas, gdy dłużnik zmarł, nie pozostawiwszy po sobie żadnego majątku lub też z powodu braku pieniędzy umorzono postępowanie upadłościowe. Dotyczy to także dłużników, którzy nie prowadzą już działalności gospodarczej i nie posiadają żadnego majątku, aby spłacić swoje zobowiązania względem ZUS. Odnosi się to także do sytuacji, kiedy pomimo przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego nie uzyskano kwoty potrzebnej do spłaty wszystkich zobowiązań. Trudna sytuacja rodzinna i finansowa występuje natomiast wtedy, gdy po opłaceniu składki mogłoby nie starczyć na zaspokojenie podstawowych potrzeb własnych i rodziny lub też osoby te były ofiarami klęsk żywiołowych, lub też cierpią na poważną chorobę.
