Według ustawy o rachunkowości są to „nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.”. Co dokładnie się do nich zalicza?
Do Wartości Niematerialnych i Prawnych (WNiP) zalicza się w szczególności:
- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
- prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
- know-how,
- nabytą wartość firmy,
- koszty zakończonych prac rozwojowych,
- prawa majątkowe przyjęte do używania na podstawie umowy spełniającej warunki leasingu finansowego.
Jak wspominaliśmy już na początku, bardzo ważną kwestią według ustawy o rachunkowości jest to, iż do powyższej kategorii zalicza się wyłącznie nabyte prawa majątkowe.
Przy czym za nabyte prawa majątkowe uważa się nie tylko te pozyskane w drodze kupna, ale także wniesione aportem czy otrzymane nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny.
Natomiast WNiP nie stanowią m.in.:
- prawa wytworzone we własnym zakresie – wyjątek stanowią jedynie koszty zakończonych prac rozwojowych; w aktywach jednostki nie ujmuje się zatem wytworzonych we własnym zakresie programów komputerowych, zarejestrowanego własnego znaku towarowego czy też wypracowanej własnej wartości firmy,
- prawa, które jednostka posiada w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających np. z przyrostu ich wartości, lub innych pożytków, w tym z transakcji handlowej; są one zaliczane do inwestycji,
- prawa oddane do używania na podstawie umowy spełniającej warunki leasingu finansowego; u finansującego (leasingodawcy) zalicza się je do aktywów finansowych.
W bilansie wykazuje się wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych pomniejszoną o dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne, z podziałem na:
1. Koszty zakończonych prac rozwojowych (wiersz A.I.1) – prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, zalicza się – na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy o rachunkowości.
2. Wartość firmy (wiersz A.I.2) – została zdefiniowana w art. 33 ust. 4 ustawy o rachunkowości, natomiast zasady jej rozliczania regulują przepisy art. 44b ust. 10 tej ustawy.
3. Inne wartości niematerialne i prawne (wiersz A.I.3) – niż koszty zakończonych prac rozwojowych i wartość firmy, tj.: prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje oraz prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych oraz know-how, wycenia się na dzień bilansowy według cen nabycia, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne (wiersz A.I.4) -wykazuje się według wartości nominalnej, tzn. w wielkości kwot przekazanych dostawcom na poczet realizacji zamówień na prawa majątkowe i inne tytuły wartości niematerialnych i prawnych, wynikających z ewidencji szczegółowej do konta 24 „Pozostałe rozrachunki” lub 21 „Rozrachunki z odbiorcami”, 30 „Rozliczenie zakupu”.
